Valeria Luiselli, Archiwum zagubionych dzieci, tłum. Jerzy Kozłowski, Wydawnictwo Pauza 2021
Czteroosobowa rodzina opuszcza Nowy Jork i jedzie na pogranicze Arizony. Bezimienni mężczyzna i kobieta to naukowcy zajmujący się nagrywaniem wszystkich języków, których używa się w Stanach Zjednoczonych. Ma to przypomnieć, że tak naprawdę Stany rozwijały i nadal rozwijają się dzięki napływowi różnych narodowości, a dzisiejsi Amerykanie w większości nie są rdzennymi mieszkańcami Ameryki.
On chce zarejestrować dźwiękowe ślady Apaczów. Ona natomiast chce nagrać, zapamiętać lub zrozumieć (sama chyba nie może zdecydować) dzieci, które zaginęły na pograniczu. Dzieci, które nielegalnie przekraczają amerykańską granicę i nierzadko ślad po nich ginie.
Wiozą ze sobą pudła, kilka z nich jest pustych – jednak w trakcie podróży zapełnią się fotografiami oraz zapisami dźwięków, które towarzyszą rodzinie. Ta książka jest bowiem pełna dźwięków. Tych rejestrowanych przez bohaterów, ale też tych, które ich otaczają – echa kanionu czy szumu silnika.
Dzieci nie uczestniczą w pracy rodziców. Nudzą się podczas podróży, dlatego postanawiają uciec. To swego rodzaju bunt, chęć zwrócenia na siebie uwagi rodziców, szczególnie matki, która bardziej troszczy się o zaginionych małych migrantów niż o własne potomstwo. Zaczyna się więc i podróż dwójki młodych uciekinierów, która jest swoistym mirażem realności i baśni.
Nic nie jest tym, czym się wydaje. Jawa miesza się ze snem, dziecięce koszmary stają się rzeczywistością.
Powieść Luiselli jest jak układanka. Historia zaniku miłości w rodzinie przenika się z dramatem tysięcy meksykańskich dzieci, które próbują przekroczyć granicę w poszukiwaniu lepszego i bezpieczniejszego jutra, często przepłacając ucieczkę życiem.
To opowieść rozpisana na dwa głosy – kobiety i dziecka. Z jednej strony książka porusza aktualny i dramatyczny problem migrantów, z drugiej zaś jest dość zabawną historią o przedwcześnie dojrzałych dzieciach i, dla równowagi, niedojrzałych i pogubionych rodzicach.
